فضیلت و شرافت ماه مبارک رمضان

ماه مبارک رمضان عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق – از سلسله نوشتارهای مرجع ولائی آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره – شماره 1 – فضیلت و شرافت ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

أَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَالصَّلَاهُ عَلَی سَیدِنَا وَنَبِینَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَعَلَی آلِهِ الطَّاهِرِینَ.

﴿یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کتِبَ عَلَیکمُ الصِّیامُ کمَا کتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکمْ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ * أَیاماً مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکم مَرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیامٍ اُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یطِیقُونَهُ فِدْیهٌ طَعَامُ مِسْکینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیراً فَهُوَ خَیرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُم تَعْلَمُونَ﴾؛

«ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما مقرّر شده است؛ همان گونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرّر شده بود، باشد که پرهیزکاری کنید. [روزه در] روزهای معدودی [بر شما مقرّر شده است]. [ولی] هرکس از شما بیمار یا در سفر باشد، [به همان شماره] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد]، و بر کسانی که[روزه] طاقت‎ فرساست، کفّاره ای است که خوراک دادن به بینوایی است. و هرکس به میل خود، بیشتر نیکی کند، پس آن برای او بهتر است، و اگر بدانید، روزه گرفتن برای شما بهتر است».

﴿ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکمُ الشَّهْرَ فَلْیصُمْهُ وَمَن کانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیامٍ أُخَرَ یرِیدُ اللّهُ بِکمُ الْیسْرَ وَلاَ یرِیدُ بِکمُ الْعُسْرَ وَلِتُکمِلُواْ الْعِدَّهَ وَلِتُکبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاکمْ وَلَعَلَّکمْ تَشْکرُونَ﴾؛

«ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی] که مردم را راهبر، و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت، و [میزان] تشخیص حقّ از باطل است. پس هرکس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد، و کسی که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن]، تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد]. خدا برای شما آسانی می‎خواهد و برای شما دشواری نمی خواهد؛ تا شماره [مقرّر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمونتان کرده است به بزرگی بستایید، و باشد که شکرگزاری کنید».

«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَأَلهِمْنَا مَعْرِفَهَ فَضْلِهِ وَإِجْلَالَ حُرْمَتِهِ، وَالتَّحَفُّظَ مِمَّا حَظَرْتَ فِیهِ، وَأَعِنَّا عَلَی صِیامِهِ بِکفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیک، وَاسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یرْضِیک، حَتَّی لَا نُصْغِی بِأَسْمَاعِنَا إِلَی لَغْوٍ، وَلَا نُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَی لَهْوٍ وَحَتَّی لَانَبْسُطَ أَیدِینَا إِلَی مَحْظُورٍ، وَلَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَی مَحْجُورٍ، وَحَتَّی لَا تَعِی بُطُونُنَا إِلَّا مَا أَحْلَلْتَ، وَلَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلَّا بِمَا مَثَلْتَ، وَلَا نَتَکلَّفَ إِلَّا مَا یدْنِی مِنْ ثَوَابِک، وَلَا نَتَعَاطَی إِلَّا الَّذِی یقِی مِنْ عِقَابِک، ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِک کلَّهُ مِنْ رِئَاءِ المُرَائِینَ، وَسُمْعَهِ الْـمُسْمِعِینَ، لَا نُشْرِک فِیهِ أَحَداً دُونَک وَلَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاک»؛

«خدایا بر محمّد و آل او درود فرست؛ و شناختن فضیلت این ماه و بزرگ داشتن حرمت آن و خودداری از آنچه در آن حرام کرده ای را به ما الهام فرما و ما را بر روزه آن به وسیله نگاه‎داشتن اعضا از معاصی و به کاربردن آنها به چیزی که تو را راضی می‎سازد؛ یاری کن تا آنکه با گوش‎هایمان [صدا و سخن] لَغْوی را نشنویم؛ و با دیدگانمان به سوی اعمال لهوی شتاب نکنیم و دست‎های خود را به سوی حرام دراز نکنیم و با قدم‎هایمان به سوی کاری که ممنوع شده، نرویم و شکم‎هایمان غیر از آنچه که تو حلال کرده ای نگاه ندارد و زبان‎های ما جز به آنچه که تو حدیث کرده ای، گویا نشود و رنجی متحمّل نشویم؛ مگر در آنچه که ما را به ثواب نزدیک می‎کند و جز آنچه را که از عقاب تو نگاه می‎دارد دست نزنیم. سپس تمام این اعمال را از ریاکاری ریاکاران، و سمعه سمعه کنندگان، خالص ساز که احدی را در آن شریک تو قرار ندهیم و غیر از تو در آن مرادی را طلب ننماییم».

«اَللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَینَا صِیامَهُ، وَأَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدًی لِلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَالْفُرْقَانِ، اَللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیامِهِ، اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَسَلِّمْنَا فِیهِ، وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یسْرٍ مِنْک وَعَافِیهٍ إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»؛

«خدایا! همانا که ماه رمضان آمد و به درستی که روزه اش را بر ما فرض کردی و در آن قرآن را ـ که راهنمایی برای هدایت مردم و حجّت‎های روشنی از هدایت و فرق گذاری بین حقّ و باطل است ـ نازل کردی. بارالها! ما را بر روزه آن یاری کن؛ خدایا! آن را از ما بپذیر و ما را در آن ماه سالم بدار و آن را از ما به آسانی و گذشت و عافیت، خودت تحویل بگیر. به درستی که تو بر هر کاری توانایی. ای رحم کننده ترین رحم کنندگان!».

فضیلت و شرافت ماه مبارک رمضان

قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله و سلم لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ: «یا جَابِرُ! هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَنْ صَامَ نَهَارَهُ، وَقَامَ وِرْداً مِنْ لَیلِهِ، وَعَفَّ بَطْنَهُ وَفَرْجَهُ، وَکفَّ لِسَانَهُ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ». فَقَالَ جَابِرٌ: یا رَسُولَ اللهِ! مَا أَحْسَنَ هَذَا الْحَدِیثَ! فَقَالَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله و سلم: «یا جَابِر! وَمَا أَشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوطَ»؛

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به جابر بن عبدالله فرمود: «ای جابر! این ماه رمضان است. هرکس آن را روزه بدارد و پاره ای از شبش را به عبادت بایستد و شکم و عورت خود را از حرام باز دارد و زبان خود را نگاه بدارد، از گناهان خود ـ مثل بیرون رفتن او از ماه ـ بیرون می‎رود».

جابر عرض کرد: یا رسول الله! این حدیث چه نیکو است.

روایت دیگر:

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «و چقدر این شروط سخت است».

وَقالَ صلی الله علیه و آله و سلم:

«شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرٌ فَرَضَ اللهُ عَلَیکمْ صِیامَهُ، فَمَنْ صَامَهُ إِیمَاناً وَاحْتِسَاباً خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کیوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ»؛

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«ماه رمضان، ماهی است که خدا روزه آن را بر شما واجب کرده، پس هرکس از روی ایمان و برای طلب اجر و ثواب، این ماه را روزه بگیرد، از گناهان بیرون می‎رود مانند روزی که مادر، او را زایید».

فضیلت ماه مبارک رمضان در خطبه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم

شیخ صدوق به سند خود از حضرت امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمومنین علیه السلام ‎ روایت کرده است که فرمود: پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ‎روزی برای ما خطبه خواند و فرمود:

«ای مردم! به درستی که ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا بهترین ماه‎ها، روزهایش بهترین روزها، شب‎هایش بهترین شب ها و ساعاتش بهترین ساعات است. ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده شده اید. نفس‎های شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعای شما در آن مستجاب است؛ پس با نیت‎های راست و دل‎های پاک، از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد. به درستی که شقی و بدعاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود و به گرسنگی و تشنگی خود در این ماه، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را یاد کنید و بر فقیران و مسکینان خود تصدّق کنید، سالمندان را احترام نمایید، بر صغار و خُردسالان رحم کنید؛ و صله ارحام نمایید و زبان‎های خود را [از آنچه نباید گفت] و چشم‎های خود را از آنچه نباید به آن نگاه کرد، نگاه دارید؛ و گوش‎های خود را از آنچه نباید شنید حفظ کنید، و با یتیمان مردم مهربانی کنید، تا با یتیمان شما مهربانی شود، و از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت نمایید و دست‎های خود را در اوقات نماز به دعا بلند کنید که آن هنگام بهترین ساعت‎ها است. خدا به رحمت به سوی بندگانش نظر می‎فرماید و هرگاه ایشان با او مناجات نمایند، جواب می‎فرماید و هرگاه او را ندا کنند، لبیک می‎گوید و هرگاه او را بخوانند، مستجاب می کند.

ای مردم! به درستی که جان های شما در گرو عمل های شماست؛ پس با استغفار، از گرو بیرون آورید، و پشت‎های شما از گناهانتان سنگین است. پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.

ای مردم! هرکس از شما مومن روزه داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزادکردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود.

پس گفته شد: یا رسول الله! همه ما قدرت بر آن نداریم؛ فرمود: «با افطار دادن به روزه دار ـ ‎اگرچه به نصف دانه خرما باشد‎ ـ از آتش بپرهیزید؛ اگرچه به شربتی آب باشد.

ای مردم! هرکس از شما خلق خود را در این ماه نیکو سازد، گذشتن از صراط در روزی که قدم‎ها بر آن بلغزد، برای اوست.

ایها النّاس! کسی که در این ماه خدمت غلام و کنیز خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد. و هرکس در این ماه شرّ خود را باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد. و کسی که یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد. و کسی که در این ماه با خویشاوند خود صله نماید، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل کند. و کسی که در این ماه قطع رحم کند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید. و هرکس در این ماه نماز مستحبّی به جای آورد، برای او برائت از آتش نوشته می‎شود. و کسی که نماز واجب به جا آورد، مثل کسی است که در ماه‎های دیگر هفتاد نماز واجب به جا آورد. و کسی که در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی که میزان‎ها سبک باشد، میزان او را سنگین سازد. و هرکس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه‎های دیگر را دارد.

ایها النّاس! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید که [این درها را] به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است؛ از پروردگار خود بخواهید که آنها را به روی شما باز نگرداند. و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست کنید که آنها را بر شما مسلّط نسازد».

امیرالمومنین علیه السلام ‎فرمود: پس من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله! بهترین اعمال در این ماه چیست؟

فرمود: «یا اباالحسن! فاضل‎ترین اعمال در این ماه پارسایی است از آنچه خدا حرام کرده است».

سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گریست. عرض کردم: «یا رسول الله! چه چیز شما را به گریه درآورد؟». فرمود: «گریه می‎کنم برای آنچه در این ماه به تو می‎رسد. گویا تو را می‎بینم که برای پروردگارت نماز می‎گزاری و برخاسته است شقی ترینِ اوّلین و آخرین جفت پی کننده ناقه ثمود و بر فرقت ضربتی زده است که با آن ریش تو خضاب شده است». پس، من عرض کردم: «این در سلامت دین من است». فرمود: «در سلامت دین توست!». سپس فرمود: «یا علی! هرکس تو را بکشد، مرا کشته و هرکس تو را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته؛ برای اینکه تو از من، مثل جان منی و طینت تو از طینت من است و تو وصی من و خلیفه من بر امّتم هستی!».

مطالب مرتبط را از لینک های زیر پیگیری نمایید:

روزه ندای الهی