احکام نجاسات

نجاسات

مسأله 84. نجاسات یازده چیز است:

اول: بول

دوم: غائط

سوم: منی

چهارم: مردار

پنجم: خون

ششم و هفتم: سگ و خوک

هشتم: کافر

نهم: شراب

دهم: فقاع

یازدهم: عرق حیوان نجاستخوار که بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کرد.

1 و 2. بول وغائط

مسأله 85. بول و غائط انسان و هر حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد، یعنی اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می‎کند، نجس است؛ و بنابر احتیاط واجب باید از بول حیوان حرام‎گوشتی که خون آن جستن نمی‎کند اجتناب کرد، ولی فضله آن‌ها خواه بزرگ باشند یا کوچک، مثل پشه و مگس که گوشت ندارند پاک است.

مسأله 86. فضله پرندگان حرام گوشت پاک است، ولی خوب است احتیاطاً از آن اجتناب شود، خصوصاً در خفاش و مخصوصاً نسبت به بول آن.

مسأله 87. بول و غائط حیوان نجاستخوار نجس است، و هم‌چنین است بول و غائط حیوانی که انسان آن را وطی کرده، یعنی با آن نزدیکی نموده، و هم‌چنین است بول و غائط گوسفند بلکه بنابر احتیاط لازم هر حیوان حلال گوشتی که گوشت آن از خوردن شیر خوک محکم شده است.

3. منی

مسأله 88. منی حیوانی که خون جهنده دارد نجس است.

4. مردار

مسأله 89. مردار حیوانی که خون جهنده دارد نجس است، چه خودش مرده باشد یا به غیر دستوری که در شرع معین شده آن را کشته باشند؛ و ماهی چون خون جهنده ندارد، اگر چه در آب بمیرد پاک است.

مسأله 90. چیزهایی از مردار، مثل پشم و مو و کرک و استخوان و دندان که روح ندارند پاک است.

مسأله 91. اگر از بدن انسان یا حیوانی که خون جهنده دارد در حالی که زنده است گوشت یا چیز دیگری را که روح دارد جدا کنند، نجس است.

مسأله 92. پوست‎های مختصر لب و جاهای دیگر بدن که موقع افتادنشان رسیده، اگر چه آن‌ها را بکنند پاک است؛ ولی بنابر احتیاط واجب باید از پوستی که موقع افتادنش نرسیده و آن را کنده‎اند، اجتناب نمود.

مسأله 93. تخم مرغی که از شکم مرغِ مرده بیرون می‌آید، اگر پوست روی آن سفت شده باشد، پاک است ولی ظاهر آن را باید آب کشید.

مسأله 94. اگر بره و بزغاله پیش از آن که علفخوار شوند بمیرند، پنیر مایه‎ای که در شیردان آن‌ها می‎باشد، پاک است ولی ظاهر آن را باید آب کشید.

مسأله 95. دواهای روان و عطر و روغن و واکس و صابون که از خارج می‎آورند، اگر انسان یقین به نجاست آن‌ها نداشته باشد، پاک است.

مسأله 96. گوشت و پیه و چرمی که در بازار اسلام از دست مسلمانان گرفته شود پاک است، و اگر از دست کافر گرفته شود بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب شود مگر آن که بدانیم از دست مسلمان گرفته است، و اگر در بازار کفار از دست کفار بگیرند نجس است مگر آن که بدانیم از بلاد اسلام بوده، و اگر یکی از این‌ها در بازار کفار در دست مسلمان باشد، احتیاط واجب اجتناب از آن است مگر آن که مسلمان با آن معامله طهارت کند و احتمال داده شود که طهارت آن را به دست آورده که در این صورت پاک است.

5. خون

مسأله 97. خون انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد، یعنی حیوانی که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می‎کند، نجس است. پس خون حیوانی که مانند ماهی و پشه خون جهنده ندارد، پاک می‎باشد.

مسأله 98. اگر حیوان حلال گوشت را به دستوری که در شرع معین شده بکشند و خون آن به مقدار معمول بیرون آید، خونی که در بدنش می‎ماند پاک است؛ ولی اگر به علت نفس کشیدن یا به واسطه این که سر حیوان در جای بلندی بوده، خون به بدن حیوان برگردد، آن خون نجس است و احتیاط لازم اجتناب از خون باقیمانده در اجزای حرام حلال گوشت است.

مسأله 99. بنابر احتیاط واجب از تخم مرغی که ذره‎ای خون در آن است باید اجتناب کرد، ولی اگر خون در زرده باشد تا پوست نازک روی آن پاره نشده، سفیده پاک می‎باشد.

مسأله 100. خونی که گاهی موقع دوشیدن شیر دیده می‎شود، نجس است و شیر را نجس می‎کند.

مسأله 101. خونی که از لای دندان‎ها می‎آید، اگر به واسطه مخلوط‌شدن با آب دهان از بین برود، پاک است، ولی بهتر آن است که آن را فرو نبرند.

مسأله 102. خونی که به واسطه کوبیده‎شدن، زیر ناخن یا زیر پوست می‎میرد، اگر طوری شود که دیگر به آن خون نگویند پاک است، و اگر به آن خون بگویند نجس است، و در این صورت اگر مشقت ندارد باید برای وضو و غسل آن را برطرف سازند، و اگر مشقت دارد باید اطراف آن را به طوری که نجاست زیاد نشود بشویند و پارچه یا چیزی، مثل پارچه بر آن بگذارند و روی پارچه دست تر بکشند و احتیاطاً تیمم هم بکنند.

مسأله 103. اگر انسان نداند که خون، زیر پوست مرده یا گوشت به واسطه کوبیده‌شدن به آن حالت در آمده پاک است.

مسأله 104. اگر موقع جوشیدن غذا، ذره‎ای خون در آن بیفتد، تمام غذا و ظرف آن نجس می‎شود و جوشیدن و حرارت و آتش، پاک‌کننده نیست.

مسأله 105. زردابه‎ای که در حال بهبودی زخم در اطراف آن پیدا می‎شود، اگر معلوم نباشد که با خون مخلوط است، پاک می‌باشد.

6 و 7. سگ و خوک

مسأله 106. سگ و خوکی که در خشکی زندگی می‎کنند حتی مو و استخوان و پنجه و ناخن و رطوبت‎های آن‌ها نجس است، ولی سگ و خوک دریایی پاک است.

8. کافر

مسأله 107. کافر یعنی کسی که منکر خدا است یا برای خدا شریک قرار می‎دهد، یا رسالت حضرت خاتم الانبیاء محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله را قبول ندارد، نجس است. و نیز کسی که یکی از ضروریات دین مبین اسلام را منکر شود، چنان‌چه بداند آن چیز

ضروری دین است، نجس می‎باشد، و اگر نداند احتیاطاً باید از او اجتناب کرد. و نیز کافر کتابی بنابر قول مشهور نجس است و احتیاط واجب، رعایت این قول است.

مسأله 108. تمام بدن کافر حتی مو و ناخن و رطوبت‎های او نجس است.

مسأله 109. اگر پدر و مادر و جد و جده بچه نابالغ کافر باشند، آن بچه هم نجس است، و اگر یکی از این‌ها مسلمان باشد بچه پاک است.

مسأله 110. کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‎باشد ولی اگر اماره‎ای بر اسلام او نباشد و در بلاد اسلام هم نباشد، احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً زن مسلمان نمی‎تواند با او ازدواج کند و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.

مسأله 111. اگر مسلمانی به یکی از دوازده امام علیهم السلام دشنام دهد، یا با آنان دشمنی داشته باشد، نجس است.

9. شراب

مسأله 112. شراب و هر چیزی که انسان را مست می‎کند، چنان‌چه به خودی خود روان باشد نجس است، و اگر مثل بنگ و حشیش روان نباشد، اگر چه چیزی در آن بریزند که روان شود پاک است.

مسأله 113. الکل صنعتی که برای رنگ‌کردن درب و میز و صندلی و مانند این‌ها بکار می‎برند، اگر انسان نداند که مست‌کننده است و یا نداند که آن را ابتدا از چیز مست‌کننده روان درست کرده‎اند، پاک است.

مسأله 114. اگر انگور و آب انگور به خودی خود، یا به واسطه پختن جوش بیاید پاک است، ولی خوردن آن حرام است و آنچه به آتش جوش آمده اگر به آتش دو ثلث آن کم شود حلال می‎شود و آنچه به غیر آتش جوش آمده است، با سرکه‎شدن حلال می‎شود.

مسأله 115. خرما و مویز و کشمش و آب آن‌ها اگر جوش بیایند، پاک و خوردن آن‌ها حلال است؛ اگر چه احتیاط غیر لازم آن است که از آن‌ها اجتناب کنند.

10. فقاع

مسأله 116. فقاع که از جو گرفته می‎شود و به آن آب جو می‌گویند نجس است، ولی آبی که به دستور طبیب از جو می‎گیرند و به آن ماء الشعیر می‎گویند، پاک می‎باشد.

11. عرق حیوان نجاستخوار

مسأله 117. بنابر احتیاط واجب باید از عرق شتر نجاستخوار و هر حیوانی که به خوردن نجاست انسان عادت کرده اجتناب کرد.

مسأله 118. عرق جنب از حرام پاک است چه در حال جماع بیرون آید یا بعد از آن، از مرد باشد یا از زن، از زنا باشد یا از لواط، یا از وطی و نزدیکی‌کردن با حیوانات یا استمناء، «و استمناء آن است که انسان با خود، کاری کند که منی از او بیرون آید» لکن بنابر احتیاط واجب با بدن یا لباسی که آلوده به آن است نمی‎شود نماز خواند.

مسأله 119. اگر انسان در موقعی که نزدیکی با زن حرام است، مثلاً در روزه ماه رمضان، با زن خود نزدیکی کند، بنابر احتیاط واجب نباید با بدن و لباسی که آلوده به آن عرق است نماز بخواند.

مسأله 120. اگر جنب از حرام، عوض غسل تیمم نماید و بعد از تیمم عرق کند، تا عذر او باقی است نماز خواندن با آن عرق مانع ندارد.

مسأله 121. اگر کسی از حرام جنب شود و بعد با حلال خود نزدیکی کند، احتیاط واجب آن است که با لباس یا بدن آلوده به عرق خود نماز نخواند، و اگر اول از حلال جنب شده و بعد از حرام، نماز خواندن با آن مانع ندارد.

راه ثابت‌شدن نجاست

مسأله 122. نجاست هر چیز از سه راه ثابت می‎شود:

اول: آن که خود انسان یقین یا اطمینان کند چیزی نجس است، و اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است، لازم نیست از آن اجتناب نماید؛ بنابراین غذا خوردن در قهوه‎خانه‎ها و مهمانخانه‎هایی که مردمان لاابالی و کسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمی‎کنند در آن‌ها غذا می‎خورند، اگر انسان یقین یا اطمینان نداشته باشد، غذایی را که برای او آورده‎اند نجس است، اشکال ندارد.

دوم: آن که کسی که چیزی در اختیار او است بگوید آن چیز نجس است، مثلاً همسر انسان یا نوکر یا کلفت بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار او است، نجس می‎باشد.

سوم: آن که دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است، و نیز اگر یک نفر عادل هم بگوید چیزی نجس است، بنابر احتیاط لازم باید از آن چیز اجتناب کرد.

مسأله 123. اگر به واسطه ندانستن مسأله، نجس‎بودن و پاک‌بودن چیزی را نداند، مثلاً نداند عرق جنب از حرام پاک است یا نه، باید مسأله را بپرسد؛ ولی اگر با این که مسأله را می‎داند چیزی را شک کند پاک است یا نه، مثلاً شک کند آن چیز خون است یا نه، یا نداند که خون پشه است یا خون انسان، پاک می‎باشد و تحقیق لازم نیست.

مسأله 124. چیز نجسی که انسان شک دارد پاک شده یا نه، نجس است و چیز پاک را اگر شک کند نجس شده یا نه، پاک است، و اگر هم بتواند نجس‌بودن یا پاک‌بودن آن را بفهمد، لازم نیست تفحص و تحقیق کند.

مسأله 125. اگر بداند یکی از دو ظرفی که از هر دو استفاده می‎کند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند ولی اگر یکی از دو لباسی که از هر دو استفاده می‌کند نجس شده و نداند کدام است، می‎تواند دو نماز بخواند با هر لباس یک نماز، چنان‌چه می‎تواند از هر یک انتفاعات دیگر ببرد. بلی، اگر در یکی از آن‌ها نماز بخواند، نمی‎تواند به آن اکتفا کند. چنان‌که اگر با هر دو در یک زمان یک نماز بخواند، نماز او باطل است.

راه نجس‌شدن چیز پاک

مسأله 126. اگر چیز پاک به چیز نجس برسد و هر دو یا یکی از آن‌ها به طوری تَر باشد که تری یکی به دیگری برسد، چیز پاک نجس می‎شود، و اگر تری به قدری کم باشد که به دیگری نرسد، چیزی که پاک بوده نجس نمی‎شود.

مسأله 127. اگر چیز پاکی به چیز نجس برسد و انسان شک کند که هر دو یا یکی از آن‌ها تَر بوده یا نه، آن چیز پاک نجس نمی‎شود.

مسأله 128. دو چیزی که انسان نمی‎داند کدام پاک و کدام نجس است، اگر چیز پاکی با رطوبت به یکی از آن‌ها برسد نجس نمی‎شود، ولی اگر به هر دو برسد، محل برخورد نجس می‌شود.

مسأله 129. زمین و پارچه و مانند این‌ها اگر رطوبت داشته باشد، هر قسمتی که نجاست به آن برسد نجس می‎شود و جاهای دیگر آن پاک است، و هم‌چنین است خیار و خربزه و مانند این‌ها.

مسأله 130. هر گاه شیره و روغن و مانند این‌ها طوری باشد که اگر مقداری از آن را بردارند جای آن خالی نمی‎ماند همین که یک نقطه از آن نجس شد، تمام آن نجس می‎شود، ولی اگر طوری باشد که جای آن در موقع برداشتن خالی بماند، اگر چه بعد پر شود، فقط جایی که نجاست به آن رسیده نجس می‎باشد. پس اگر فضله موش در آن بیفتد، جایی که فضله افتاده نجس و بقیه پاک است.

مسأله 131. اگر مگس یا حیوانی مانند آن روی چیز نجسی که تَر است بنشیند و بعد روی چیز پاکی که آن هم تَر است بنشیند، چنان‌چه انسان بداند نجاست همراه آن حیوان بوده، چیز پاک نجس می‎شود، و اگر نداند پاک است.

مسأله 132. اگر جایی از بدن که عرق دارد نجس شود و عرق از آنجا به جای دیگر برود، هر جا که عرق به آن برسد نجس می‎شود.

مسأله 133. اخلاطی که از بینی یا گلو می‎آید، اگر خون داشته باشد، جایی که خون دارد نجس و بقیه آن پاک است. پس اگر به بیرون دهان یا بینی برسد، مقداری را که انسان یقین دارد جای نجس اخلاط به آن رسیده، نجس است، و محلی را که شک دارد جای نجس به آن رسیده یا نه، پاک می‎باشد.

مسأله 134. اگر آفتابه‎ای را که ته آن سوراخ است روی زمین نجس بگذارند در حالی که آب از آن بیرون می‎آید، آب داخل آفتابه نجس نمی‎شود، ولی در حالی که آب از آن بیرون نمی‎آید و آب نجس که در زیر آن جمع شده به واسطه سوراخ، متصل به آب داخل آفتابه باشد، آب داخل آن هم نجس می‎شود.

مسأله 135. اگر چیزی داخل بدن شود و به نجاست برسد، در صورتی که بعد از بیرون‌آمدن، آلوده به نجاست نباشد پاک است. پس اگر سوزن و چاقو و مانند این‌ها در بدن فرو رود و بعد از بیرون‌آمدن، به نجاست آلوده نباشد نجس نیست؛ و هم‌چنین است آب دهان و بینی اگر در داخل به خون برسد و بعد از بیرون‌آمدن به خون آلوده نباشد.

احکام نجاسات

مسأله 136. نجس‌کردن خط و ورق قرآن حرام است، و اگر نجس شود باید فوراً آن را آب بکشند.

مسأله 137. اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بی‎احترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.

مسأله 138. گذاشتن قرآن روی عین نجس، مانند خون و مردار اگر چه آن عین نجس خشک باشد، حرام است، و برداشتن قرآن از روی آن، واجب می‎باشد.

مسأله 139. نوشتن قرآن با مرکب نجس اگر چه یک حرف آن باشد، حرام است؛ و اگر نوشته شود باید آن را آب بکشند، و اگر ممکن نشود به واسطه تراشیدن و مانند آن کاری کنند که از بین برود.

مسأله 140. دادن قرآن به کافر اگر هتک و توهین شمرده شود و یا در معرض هتک باشد، حرام و گرفتن قرآن از او واجب است.

مسأله 141. اگر ورق قرآن یا چیزی که احترام آن لازم است، مثل کاغذی که اسم خدا یا پیغمبر صلی الله علیه وآله یا امام علیه ‌السلام بر آن نوشته شده در مستراح بیفتد، بیرون‌آوردن و آب‌کشیدن آن اگر چه خرج داشته باشد واجب است، و اگر بیرون‌آوردن آن ممکن نباشد، باید به آن مستراح نروند تا یقین کنند آن ورق پوسیده است؛ و نیز اگر تربت در مستراح بیفتد و بیرون‌آوردن آن ممکن نباشد، باید تا وقتی که یقین نکرده‎اند به کلی از بین رفته به آن مستراح نروند.

مسأله 142. خوردن و آشامیدن عین نجس، مثل مردار و شراب و خورانیدن آن حتی به اطفال، حرام است، بلکه باید طفل را از خوردن آن منع نمایند؛ و خوردن و آشامیدن چیزی که نجس شده و خورانیدن آن به اشخاص بالغ و هم‌چنین خورانیدن متنجسی که ضرر دارد، به اطفال حرام است، و با عدم ضرر هم، احتیاط مستحب، ترک خورانیدن به اطفال است.

مسأله 143. فروختن و عاریه‌دادن چیز نجسی که می‎شود آن را آب کشید اگر نجس‌بودن آن را به طرف بگویند اشکال ندارد، ولی در غیر خوراکی‎ها -که شستن آن‌ها متعارف نیست یا برای آنچه طهارت واقعی شرط آن نیست به‌کار برده می‎شود- اگر نگوید اشکال ندارد.

مسأله 144. اگر انسان ببیند کسی چیز نجسی را می‎خورد یا با لباس نجس نماز می‎خواند، لازم نیست به او بگوید.

مسأله 145. اگر جایی از خانه یا فرش کسی نجس باشد و ببیند بدن یا لباس یا چیز دیگر کسانی که وارد خانه او می‎شوند با رطوبت به جای نجس رسیده است، وجوب اعلام به آنان معلوم نیست.

مسأله 146. اگر صاحب خانه در بین غذاخوردن بفهمد غذا نجس است، باید به مهمانان بگوید؛ اما اگر یکی از مهمانان بفهمد، لازم نیست به دیگران خبر دهد، ولی چنان‌چه طوری با آنان معاشرت دارد که ممکن است به واسطه نجس‌بودن آنان، خود او هم نجس شود، یا بعد از غذا به آنان بگوید یا خودش به وظیفه شخصی خود عمل کند.

مسأله 147. اگر چیزی را که عاریه کرده نجس شود، چنان‌چه صاحبش آن چیز را در کاری که شرط آن پاکی و طهارت واقعی است استعمال می‎کند، مثل وضو و غسل، احتیاط واجب آن است که نجس‌شدن آن را به او بگوید؛ و اگر در کاری که شرط آن طهارت ظاهری است استعمال می‎کند، مثل لباس نمازگزار، گفتن به او واجب نیست اگر چه مطابق با احتیاط است.

مسأله 148. اگر بچه‎ای که تکلیفش نزدیک است، به پاک‌بودن یا نجس‌بودن چیزی که در دست خودش می‎باشد خبر دهد، پذیرفته است به شرط حصول اطمینان، و اگر به پاکی یا نجس‌بودن چیزی که در دست او نیست خبر دهد، گفته‎اش پذیرفته نیست.

برای بازگشت به صفحه رساله بر روی لینک زیر کلیک نمایید:

رساله توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (قدس سره)