منظور از «موقوتاً» در آیه شریفه
سوال: آیه شریفه در قرآن مجید مى فرماید: «إِنَّ الصَّلَاه کانَتْ عَلَى الْـمُومِنینَ کتَاباً مَوْقُوتاً» و همچنین نامه 52 نهج البلاغه دستورات امیرالمومنین علیه السلام به فرمانداران خودش براى برگزارى نماز در اوقات معینّه به شرح ذیل است: «أَمَّا بَعْدُ فَصَلُّوا بِالنَّاسِ الظُّهْرَ حِینَ تَفِیءُ الشَّمْسُ مِثْلَ مَرْبِضِ الْعَنْزِ، وَصَلُّوا بِهِمُ الْعَصْرَ وَالشَّمْسُ بَیضَاءُ حَیه فِی عُضْوٍ مِنَ النَّهَارِ حِینَ یسَارُ فِیهَا فَرْسَخَانِ، وَصَلُّوا بِهِمُ الْـمَغْرِبَ حِینَ یفْطِرُ الصَّائِمُ وَیدْفَعُ الْـحَاجُّ إِلَی مِنًی، وَصَلُّوا بِهِمُ الْعِشَاءَ حِینَ یتَوَارَى الشَّفَقُ إِلَى ثُلُثِ اللَّیلِ، وَصَلُّوا بِهِمُ الْغَدَاه وَالرَّجُلُ یعْرِفُ وَجْهَ صَاحِبِهِ، وَصَلُّوا بِهِمْ صَلَاه أَضْعَفِهِمْ وَلَا تَکونُوا فَتَّانِینَ»؛ بنابراین چرا ما شیعیان نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر را با هم برگزار مى کنیم و مفادّ آیه شریفه و دستور نهج البلاغه را عمل نمى نماییم؟ خواهشمند است این موضوع را تشریحاً مرقوم فرمایید.
جواب: اما آیه کریمه «إِنَّ الصَّلَاه کانَتْ عَلَى الْـمُومِنینَ کتَاباً مَوْقُوتاً» دلالتى بر جواز و عدم جواز جمع و یا تفریق ندارد؛ و قول به جواز جمع، مثل قول به وجوب تفریق با توقیت صلاه منافات ندارد. علاوه بر آنکه در احادیث، «موقوتاً» تفسیر شده است به «مفروضاً وثابتاً».
اوامر صادره از مقام مقدّس حضرت امیرالمومنین علیه السلام که در نهج البلاغه نقل شده مشعر به جواز تفریق مى باشد و به عنوان حکم و فرمان و ترتیب و تنظیم جماعات است و آن مسئله مطلب دیگرى است. اگر هم براى بیان وظائف و تکلیف باشد بیشتر از اینکه اداى نماز جماعت در این اوقات افضل است، دلالت ندارد و متضمّن حکم نماز فرادا و جمع بین صلاتین منفرداً نمى باشد.
اصل مسئله جواز جمع بین صلاتین در ظهرین و عشائین خواه به نحو تقدیم باشد یا تأخیر مورد اتّفاق امامیه و موافق با اطلاقات آیات کریمه قرآن مجید در مورد اوقات صلوات است و هم مطابق با سهولت و یسر شریعت سمحه سهله اسلامیه است. به علاوه، برحسب اخبار معتبره صحیحه نیز ثابت است و از طرق اهل سنّت و در کتب صحاح آنها نیز روایت شده است و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بدون عذر جمع بین صلاتین فرموده اند که ظاهر در جماعت است.
بنابراین، برحسب اصول مذهب و ادله صحیحه کتاباً و سنّه و اجماعاً شبهه اى در جواز نیست؛ به شرحى که در کتب فقه مبسوطاً مذکور است.
آنچه را اهل سنّت به رغم دلیل بر وجوب تفریق گفته اند، مردود است. حتى بعضى از علماى محقّق اهل سنّت صحّت مذهب امامیه را تحقیق و تأیید کرده اند؛ بلکه جواز جمع بین صلاتین را ـ که مذهب امامیه است ـ در کتاب خاص به این مسئله، اثبات و قبول کرده اند، مانند: «حافظ عمّارى» در إزاله الحظر عمّن جمع بین الصلاتین فی الـحضر و «حامد بن حسن شاکر تمیمى» در قره العین فی الجمع بین الصلاتین.
بلى، افضلیت تفریق از جمع فى الجمله برحسب روایات ثابت است؛ ولى ثبوت آن به نحو اطلاق برحسب ادلّه محلّ تأمّل است؛ بلکه معلوم العدم است. قدر مسلّم از افضلیت تفریق عند الإتیان بالنوافل او انتظار الجماعه و نحوهما مى باشد، هرچند در حصول تفریق به اتیان نافله نیز محلّ تأمّل است.
خلاصه آنچه از مجموع ادله استظهار مى شود این است که اداى نماز در اول وقت و هر زمانى که اقرب به اول وقت باشد، اگر تأخیر به جهت نافله یا انتظار جماعت نباشد، افضل است و الا تفریق و تأخیر افضل است؛ مثلاً اگر قاصد خواندن نافله یا منتظر جماعت نباشد، خواندن نماز عصر بعد از ظهر افضل است؛ ولى جمع بین صلاتین به نحو جمع، تأخیر بدون علّت مرجوح است. پس خلاصه استظهار چنین مى شود که تفریق بین صلاتین فى حدّنفسه از جمع تأخیر مطلقاً افضل است و جمع بین صلاتین به جمع فى حدّنفسه از تفریق افضل است. والله العالم.
ثبت دیدگاه